بررسی اثر رقابت در بهره برداری بر وضعیت مرتع ( مطالعه موردی مراتع ییلاقی دماوند شهرستان آمل)

مراتع کشور با سطحی معادل 86 میلیون هکتار بیش از 53 درصد از مسـاحت ایران را در بر می گیرد. تردیدی وجود ندارد که این عرصه وسیع بستر تداوم حیات و توسعه پایدارکشور بشمار می آید و مدیریت آن بدون توجه به ابعاد جمعیت و وضعیت اجتماعی و اقتصادی بهره برداران آن امکان پذیر نخواهد بود. هدف این مطالعه، بررسی رقابت در بهره برداری و تأثیر آن بر وضعیت و میزان تولید علوفه مراتع است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی و مبتنی بر راهبرد پیمایشی اســت که در سامان های عرفی مراتع ییلاقی دماوند بخش لاریجان در استان مازندران انجام شده است. در این راستا 15 سامان عرفی در سه شیوه بهره برداری انتخاب گردید و با توجه به اهداف و فرضیات تحقیق، 88 پرسشنامه از طریق مصاحبه مستقیم با بهره برداران (صاحبان پروانه چرا) در منطقه تکمیل گردیده است. وضعیت مراتع در سامان های عرفی نمونه نیز با استفاده از روش چهار فاکتوری و میزان تولید علوفه از طریق روش قطع و توزین اندازه گیری شده است. جهت بررسی رقابت و ارائه راهکار مناسب برای حفظ پایداری اجتماعی و اکولوژیکی مراتع در این پژوهش چهار شاخص وضعیـت اقتصادی بهره برداران، تعدد بهره بردار، مدیریت چرا و شیوه بهره برداری به عنوان عوامل ایجـاد رقابت در سـامان های عرفی انتخاب شده و تأثیر هر کدام از آن ها بر روی وضعیت و میزان تولید علوفه مراتع اندازه گیری و ارزیابی گردید. یافته های این پژوهش نشان می دهد نوع حقوق عرفی (شیوه بهره برداری) بر وضعیت و تولید علوفه مرتع اثر معنی داری داشته است و مقایسه میانگین ها نیز نشان داد در شیوه بهره برداری افرازی بهترین وضعیت و تولید علوفه وجود دارد. نتایج آزمون همبستگی نشان می دهد بین شاخص های وضعیت اقتصادی بهره برداران در سامان های عرفی با وضعیت و میزان تولید علوفه رابطه معنی داری وجود ندارد. نتایج آزمون همبستگی نشان می دهد بین تعداد بهره برداران هر سامان عرفی با وضعیت و تولید مرتع رابطه منفی وجود دارد. همچنین یافته های تحلیل همبستگی نشان داد که رابطه مثبت و معنی داری بین رعایت شاخص های مدیریت چرایی با وضعیت و تولید علوفه مراتع وجود دارد. به طوری که هر چه میزان رعایت شاخص های مدیریتی در مراتع افزایش می یابد وضعیت و میزان تولید علوفه دام نیز افزایش می یابد.